Kanser Tedavisinde Radyoterapi

Kanser tedavisi multidisipliner yaklaşım (tümör konseyi) gerektirir.
- İlgili tüm branşların görüşü alınır.
- Cerrah, radyasyon onkoloğu veya medikal onkolog tarafından hastaya en uygun tedavi önerilir.

Radyoterapi (radyasyon/ışın/şua tedavisi) tedavinin temel bileşenlerindendir ve her türlü kanserde kullanılabilir.

Radyoterapi sürecinde başta radyasyon onkoloğu olmak üzere özellikli bir sağlık ekibi (radyasyon onkoloğu, tıbbi fizik uzmanı, radyoterapi teknikeri, onkoloji hemşiresi, misafir hizmetleri..) görev alır.

Aşağıda bahsedilen bilgiler, eksternal (dışarıdan) radyoterapi uygulamaları içindir. Brakiterapi için geçerli değildir.

Radyoterapiye Hazırlık Aşamaları

Bilgilendirme: Hastaya, uygulanacak işleme dair sözlü ve yazılı bilgilendirme yapılır. Etkinlik ve yan etkiler anlatılır, hasta onamı alınır. Tedavi öncesi-esnası-sonrası için hijyen, yaşam şekli ve beslenme önerilerinde bulunulur.

Simülasyon & İmmobilizasyon (Sabitleme): Planlama amaçlı bilgisayarlı tomografi çekilir. Uygun immobilizasyon araçları belirlenir. Örn; baş-boyun ve beyin tümörlerinde termoplastik baş-boyun maskesi, akciğer ve karın içi yerleşimli tümörlerde akciğer düzlemi, meme tümörlerinde meme eğik düzlemi, ayrıca bir çok ışınlamada diz-dirsek altı yastığı, ayak yastığı, vakumlu yatak vb. araçlar kullanılabilir. Kritik nokta, hastanın her tedavide aynı pozisyonda kıpırdamadan durmasıdır. Bu sebeple, tekrarlanabilir ve konforlu olmalıdır. Tedaviye göre barsak/mesane doluluğu, açlık/tokluk durumları değişkenlik gösterebilir. Hastalar bu konularda eğitilir.

Konturlama & Planlama: Tümörlü ve yakınındaki risk altındaki dokular, tomografi kesitlerinde tek tek çizilir. Hedef belirlenirken MR ya da PET/BT görüntüleriyle eşleme (füzyon) yapılabilir. Oluşturulan planlar içinden, hedefe tedavi edici dozu uygularken, çevre sağlıklı dokunun maruz kaldığı dozun en az olduğu, diğer bir deyişle tümörü kontrol ederken yan etki ihtimalinin en düşük olduğu plan seçilir.

İlk tedavi (Setup) günü: Tedavi öncesi anlık görüntü alınır ve simülasyon görüntüleri ile eşlenir. Eğer gerekli ise uygun düzeltmeler yapılır ve hastaya hassas şekilde (milimetrik) pozisyon verilir. Bu işlem gerektikçe tekrarlanabilir.

Pratik Bilgiler

Ülkemizde, cihaz arızası ya da bakımı olmadığı sürece;
- Hafta içi günlerde (tüm özel gün ve resmi tatiller dahil) radyoterapi hizmeti verilir.
  - Geleneksel radyoterapi şemaları: Hafta içi her gün ardarda uygulanır
  - Stereotaktik (nokta atışı) radyoterapi şemaları: Haftada 2 ya da 3 gün şeklinde uygulanabilir.
- Özel durumlar dışında, hafta sonları tedavi uygulanmaz.

Günlük Tedavi Süresi: Günlük doz ve planlama ile ilişkili olup değişkenlik gösterebilir. Ortalama süreler;
- Geleneksel Radyoterapi şemaları için: 15 - 20 dakika
- Stereotaktik (Nokta Atışı) Radyoterapi şemaları için: 30 dakika - 1 saat

Toplam Tedavi Süresi:
- Küratif tedaviler (hastalığı yok etmeye yönelik):
  - Hastalığa göre değişir, geleneksel radyoterapi için genellikle 4 - 7 hafta (stereotaktik tedaviler daha kısa)
- Palyatif tedaviler (şikayete, yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik):
  - Hasta ve hastalığa göre farklı doz şemaları kulanılabilir, genellikle 1 gün - 3 hafta

Tedavi alan hastalar çevreye radyasyon yaymaz.
- Hastaların, toplum içerisinde ve hatta hamile, çocuk ya da bebeklerle yan yana durmalarında sakınca yoktur.